“De Hydrotug 1 is de eerste sleepboot ter wereld op waterstof”

Port of Antwerp-Bruges klimaatneutraal tegen 2050

Port of Antwerp-Bruges wil zich positioneren als de groene energiepoort van Europa en wil tegen 2050 klimaatneutraal zijn. Daarom is het havenbedrijf vandaag al volop bezig met het vergroenen van haar dienstverlenende vloot. Deze omvat 19 sleepboten, alsook dienstvaartuigen en baggertuigen.

“Onze vloot is een belangrijke energieverbruiker, en dus is het noodzakelijk dat we deze op een zo efficiënt mogelijke manier inzetten”, begint Peter Degroote, Nautical Operations Manager. “Om die reden hebben we een aantal schepen besteld die energie efficiënter zijn. Het is de bedoeling dat we die de komende jaren intensief in de praktijk gaan testen, om die ervaringen dan als basis te gebruiken om ook de rest van onze vloot aan te pakken.”

Het havenbedrijf heeft ervoor gekozen om parallel aan de slag te gaan met verschillende lage emissie aandrijfsystemen. Zo heeft de haven al enige tijd twee hybride (elektrisch/diesel) handhavingsvaartuigen in gebruik. Eind 2023 werd ook de Hydrotug 1 in de vaart genomen, de eerste sleepboot ter wereld op waterstof. En binnen afzienbare tijd wil het havenbedrijf ook een sleepboot op methanol en elektriciteit inzetten.

Hydrotug 1: dual-fuel waterstof/diesel

“De Hydrotug 1 is de eerste sleepboot op waterstof ter wereld, een echte primeur dus. Het schip is gebouwd door CMB.TECH en is uitgerust met twee BeHydro dual-fuel motoren, die werken op een mengsel van waterstof en diesel. De diesel is nodig om de waterstof te laten ontbranden, maar anderzijds kan het schip ook - indien er een probleem zou zijn met de waterstofaandrijving - volledig overschakelen op diesel. Die bijkomende bedrijfszekerheid is van groot belang voor dergelijke schepen.” 

“Dankzij de dual-fuel aandrijving weten we nu zeker dat de motor zal blijven draaien, ook wanneer er iets mis zou gaan met de nieuwe technologie aan boord. Je wil je niet voorstellen welke schade er zou kunnen ontstaan als de aandrijving van een sleepboot het onverhoeds zou laten afweten als die in de weer is met een groot zeeschip. Om dezelfde reden beschikken traditionele dieselsleepboten trouwens ook over twee motoren. Hoe dan ook heeft het schip dankzij de BeHydro motoren een zeer lage koolstofuitstoot. De Hydrotug meet 30 meter en heeft twee motoren van elk 2000 kW. Er zijn 54 waterstofcilinders aan boord, die samen 415 kilo waterstof bevatten.”

“Intussen heeft de bemanning van de Hydrotug 1 al flink wat proefvaarten achter de rug, en hun ervaringen zijn unaniem positief”, verduidelijkt Peter. “Eind 2023 zei de kapitein van de Hydrotug 1 nog in een interview dat hij zijn pensioen graag nog enkele jaren wil uitstellen als hij op dit schip mag blijven varen.”

Handhavingsvaartuigen: hybride elektrisch/diesel

Eerder nam Port of Antwerp-Bruges al enkele hybride handhavingsvaartuigen in gebruik. Deze boten kunnen gedeeltelijk elektrisch varen en schakelen indien nodig over op diesel. Dankzij het geoptimaliseerde ontwerp van de romp in aluminium verbruiken de boten 40% minder vergeleken met andere, soortgelijke vaartuigen.  

“Het operationele profiel – voor welke taken, wanneer en hoe lang een schip wordt ingezet – van onze handhavingsvaartuigen vereist shiften van 12u, en dus moeten we na een tijd overschakelen op diesel, omdat de batterijen het zo lang niet uithouden. Bij het ontwerp van een dergelijk hybride vaartuig moet een delicate balans in evenwicht worden gehouden: hoe meer batterijen, hoe langer het schip kan varen zonder uitstoot, maar hoe zwaarder het wordt. En een zwaarder schip stoot dan weer meer CO₂ uit als het op diesel overschakelt”

Methatug: dual-fuel methanol/diesel

“We werken ook aan de Methatug, een bestaande sleepboot die aangepast wordt om te kunnen varen op een mengsel van methanol en diesel. Da’s best nog wel een uitdaging, want in regel wordt een schip als het ware rond zijn motor gebouwd”, stelt Peter. “En dus is het niet evident om zomaar de motor van een schip te verwijderen en die nadien terug in te bouwen. De Methatug – die operationeel zou moeten zijn tegen de zomer van 2024 – past binnen ‘Fastwater’, een Europees subsidietraject.”

Regelgeving en opleidingen

“Je kan niet zeggen dat we het ons gemakkelijk gemaakt hebben met al dat pionierswerk”, lacht Dirk Van Vaerenbergh, Fleet & Building Infrastructure Manager bij Port of Antwerp-Bruges. “Zo staat de regelgeving rond scheepsaandrijvingen zoals waterstof/diesel en methanol/diesel nog in de kinderschoenen, en dus is het bepaald niet evident om dergelijke schepen vandaag al in de vaart te brengen.”

“Daarbij moeten we onze mensen – en dat zijn er best veel, aangezien we met een volcontinu systeem werken – opleiden om met die nieuwe aandrijvingen overweg te kunnen. Want varen met een hybride waterstof/diesel aandrijving en deze onderhouden is toch echt iets anders dan wat we gewend zijn van de traditionele dieselmotoren.” 

“Maar dat hebben we er allemaal voor over, want alleen zo kunnen we voldoende kennis en data verzamelen om te leren welke aandrijvingen in bedrijfseconomisch opzicht het beste geschikt zijn voor verschillende soorten schepen.”

Truck-to-ship

De Hydrotug 1 sleepboot wordt bijgetankt met waterstof via truck-to-ship bunkering. Air Liquide komt op een vooraf afgesproken moment langs met een oplegger die gevuld is met waterstof onder hoge druk. De oplegger wordt gestationeerd in een specifieke zone in de haven waarbinnen de nodige veiligheidsmaatregelen van kracht zijn. Daarna wordt de waterstof vanuit de oplegger naar de Hydrotug 1 overgebracht. Voor wat de hybride elektrische/diesel vaartuigen betreft, heeft de haven een laadpunt voorzien aan de ligplaats van deze vaartuigen.

De multi-fuel aanpak

“Maar het verhaal eindigt niet bij onze eigen havenvloot”, vervolgt Peter. “Vandaag worden er al heel wat schepen – onder andere grote containerschepen – gebouwd die klaar zijn voor aandrijving op methanol. En die moeten natuurlijk ook kunnen bunkeren in onze haven. Wij vermoeden overigens dat op langere termijn zal blijken dat er meerdere brandstoffen gebruikt zullen worden, in functie van het operationele profiel van het schip. Daarom zetten wij vandaag volop in op een multi-fuel approach. Het is onze bedoeling dat zowel zee- als binnenvaartschepen terecht kunnen in onze haven voor zowel traditionele als alternatieve brandstoffen.”

“Port of Antwerp-Bruges wil zich positioneren als groene energiepoort van Europa. En als daar pionierswerk voor nodig is, dan nemen we die uitdaging graag aan. Het past ook in de strategie van het Havenbedrijf om aan te tonen dat alternatieve brandstoffen levensvatbaar zijn, dat er een kader voor bestaat en dat ze kunnen gebunkerd worden.” 

“Daarbij zijn we ook trots dat al die ontwikkelingen in België kunnen gebeuren. Niet alleen Port of Antwerp-Bruges loopt voorop, maar ook andere Belgische bedrijven zoals CMB.TECH en ABC Motoren hebben een belangrijke bijdrage geleverd.”