"Het gaat vooral om waterstof brandstofcellen, batterijsystemen en wind"

Madadh MacLaine, Zero Emission Ship Technology Association

De Zero Emission Ship Technology Association – kortweg ZESTAs – is een internationale handelsvereniging die emissieloze technologieën voor de commerciële scheepvaart promoot. Onder meer dankzij nieuwe wetgeving die beoogt om scheepvaart op basis van fossiele brandstoffen te ontmoedigen, heeft ZESTAs de wind in de zeilen…

Madadh MacLaine is oprichter en secretaris-generaal van ZESTAs. "Wij vertegenwoordigen bedrijven die technologieën voor het emissieloos aandrijven van commerciële schepen ontwerpen en bouwen. Wat de energiebronnen betreft, gaat het om moleculen en elektronen die uitsluitend worden geproduceerd door hernieuwbare energie. En qua technologieën draait het vooral om brandstofcellen op waterstof (bij lage temperaturen), batterijsystemen en wind."

"Toen ik vroeger werkte als maritiem archeoloog, werd ik één op één geconfronteerd met de vervuilende impact van de scheepvaart op onze oceanen. Dat inspireerde me om – in samenwerking met een scheepsarchitect –, een 100% emissieloos vrachtschip te ontwerpen, dat vaart op een combinatie van wind en waterstof brandstofcellen. Sinds dan streef ik ernaar om deze technologieën naar de commerciële scheepvaart te brengen."

De missie van ZESTAs

"Toen ik nadien de vergaderingen begon bij te wonen van de Internationale Maritieme Organisatie (zie hieronder, red.), viel me op dat de besluitvormers die daar werden uitgenodigd nauwelijks op de hoogte waren van moderne windtechnologieën of andere zero emissie oplossingen voor de scheepvaart. Bijgevolg werden deze niet eens in overweging genomen. En dus werd duidelijk dat de wereld iets als ZESTAs nodig had.”

"Het fundamentele doel van ZESTAs bestaat eruit om te doen wat nodig is om de zero-emissie technologieën van onze leden een plaats te geven in de commerciële scheepvaart. Daartoe zorgen we onder meer dat de juiste informatie bij de juiste mensen terechtkomt en dringen we aan op ondersteunende regelgeving. We willen de zero-emission technologieën economisch levensvatbaar maken, omdat ze de klimaatverandering helpen aanpakken en omdat ze soms ook geld besparen."

Samenwerking met de Internationale Maritieme Organisatie

De taak van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) – een onderdeel van de VN – bestaat uit het reguleren van de internationale scheepvaart. In eerste instantie lag de focus van de IMO op veiligheid op zee, maar stilaan zijn ze zich ook meer gaan bezighouden de milieu-impact van de scheepvaart.

"In 2022 kreeg ZESTAs een raadgevend statuut van de IMO. Sindsdien adviseren we de IMO omtrent zero emissie scheepstechnologie, zoals waterstof brandstofcellen, waterstofopslag, scheepsaccu’s en voortstuwingssystemen op basis van windenergie. Onze informatie helpt de IMO onder andere bij het formuleren van regelgeving en richtlijnen."

IMO secretaris-generaal Arsenio Dominguez: 

"De IMO stelt een regelgevend kader op voor de scheepvaart, dat universeel wordt aangenomen en geïmplementeerd."

"De Internationale Maritieme Organisatie is een gespecialiseerd agentschap van de Verenigde Naties dat verantwoordelijk is voor de veiligheid van de scheepvaart en voor de preventie van vervuiling van de zee en de lucht door schepen. Dat doet ze door een regelgevend kader voor de scheepvaartindustrie op te stellen dat fair en effectief is, en dat universeel wordt aangenomen en geïmplementeerd."

"De IMO lidstaten erkenden in 1997 voor het eerst de noodzaak om de CO2-uitstoot van schepen te verminderen en namen daartoe een resolutie aan. Sindsdien is er intensief gewerkt aan de ontwikkeling en invoering van verplichte energie-efficiëntiemaatregelen voor de gehele wereldvloot." 

"ZESTAs heeft in 2023 een consultatieve status gekregen bij de IMO. Dit betekent concreet dat ZESTAs als waarnemer mag deelnemen aan IMO-vergaderingen. In die hoedanigheid kan ZESTAs documenten indienen bij de IMO, commentaar geven op voorstellen die worden besproken tijdens de vergaderingen en informatie verstrekken die waardevol kan zijn voor de leden."
 

Waterstof versus batterijen

"We gaan het niet redden met één enkele technologie. Zo is het voor waterstofschepen bijvoorbeeld belangrijk dat ze ook een krachtig energieopslagsysteem aan boord hebben."

"Wij geloven dat schepen op batterijen en waterstofschepen elkaar aanvullen. Hoe groter het schip en hoe groter de te varen afstand, hoe beter het is om te kiezen voor waterstof en om daar dan windaandrijving aan toe te voegen. Voor de binnenvaart en voor kortere routes over zee zijn containers met waterstof of met batterijen de beste keuze."

Er waait een nieuwe wind

"Er is ook een belangrijke rol weggelegd voor windenergie. Feit is dat er vandaag meerdere moderne aandrijvingstechnologieën op basis van wind beschikbaar zijn. Als je een schip specifiek voor windenergie ontwerpt, kun je tot 90% van de energie die nodig is voor de voortstuwing uit wind halen.”

“Hoewel wind het brandstofverbruik ook kan verminderen als het systeem achteraf wordt geïnstalleerd, is de efficiëntie veel hoger als het schip al vanaf de tekentafel ontworpen is voor windaandrijving. Zeilschepen zien er nu eenmaal niet uit als dozen!"

"Wind is gratis, maar soms is er geen wind of waait deze uit de verkeerde richting. Je hebt dus altijd een back-up systeem nodig en sowieso moet je ook vlot naar en binnen havens kunnen manoevreren. Het gebruik van wind verlaagt in ieder geval de energiekosten en vermindert de ruimte aan boord die nodig is voor brandstof. En dus hou je uiteindelijk ook meer laadruimte over."

Complexe regelgeving

Scheepvaartregelgeving is erg complex, omdat schepen over de hele wereld varen en in bijna elk mogelijk land geregistreerd kunnen zijn. Bovendien kan het bedrijf dat eigenaar is van het schip in een ander land geregistreerd zijn. En in veel gevallen zijn er meerdere ‘eigendomslagen’, al dan niet in combinatie met leasing- en/of charteringformules. Deze complexiteit is een uitdaging voor de regelgeving rond onderhoud, veiligheid en aansprakelijkheid.

"We moeten dit aanpakken, want het is moeilijk om de regelgeving te handhaven als niet duidelijk is wie verantwoordelijk is voor het schip. Het is daarom dat de IMO er de voorkeur aan geeft om beslissingen te nemen op basis van consensus. Dit betekent dat alle leden het eens moeten zijn over een besluit voordat het wordt omgezet in regelgeving."

ShipZERO 

"Een andere uitdaging waar we mee af te rekenen krijgen, is het vraagstuk rond de beschikbaarheid van hernieuwbare energie. Zero emissie schepen moeten toegang kunnen krijgen tot hernieuwbare energie in hun volledige vaargebied.”

“Ons ShipZERO Programma is het antwoord – of in ieder geval één van de antwoorden – op dit vraagstuk. Het gaat over het opzetten van een volledig nul-emissie ecosysteem voor schepen, met waterstofbunkering in de hele regio en het ondersteunen van scheepseigenaren om waterstofschepen te produceren. We gaan hiermee starten in de Noordzeeregio"

"Uiteraard moet zo’n ecosysteem gefinancierd worden en is er betrokkenheid nodig van de vrachteigenaren, en een aangepaste regelgeving. We willen zo’n ecosysteem in de Noordzeeregio als pilot gebruiken om te zien hoe alle elementen op elkaar inwerken en om te leren hoe we zo veel mogelijk kunnen standaardiseren. In een later stadium willen we dit programma dan kopiëren naar andere regio's in de wereld."

ROI-optimalisatie

"Vandaag zijn emissieloze schepen nog duurder dan traditionele schepen die op fossiele brandstoffen varen. Maar door schaalvergroting kan dit snel veranderen. En als de koolstoftaksen en de IMO-regels die voortkomen uit de herziene kilmaatwet worden opgelegd aan de scheepvaart, zal het allemaal nog sneller gaan."

"Naast het versnellen van de ROI, denk ik dat het ook belangrijk is om consumenten goed te informeren over zero emissie shipping en door ze aan te moedigen om te eisen dat de goederen die ze bestellen worden vervoerd zonder schade te berokkenen aan de planeet."

Wanneer de uitdaging de oplossing wordt

"ZESTAs bevindt zich op een keerpunt: we krijgen meer externe steun, ons ledenaantal groeit en we beginnen nu ook externe financiering aan te trekken."

"Maar de grote uitdaging zit hem in het beleid. De Europese klimaatwet is namelijk bijzonder ambitieus. Er is 55% reductie van broeikasgassen vereist tegen 2030 (ten opzichte van 1990) en zelfs van 90% tegen 2040. Deze reglementering luidt het einde in van traditionele schepen op fossiele brandstoffen. Onder meer om die reden komt de emissievrije scheepvaart in een stroomversnelling. Het beleid speelt ons sterk in de kaart, en dus komt het ShipZERO Programma precies op tijd." 

Toekomstplannen

"Naast het ShipZERO Program zijn we – samen met twee van onze leden – bezig met een project op basis van een autonoom varend schip dat wordt aangedreven met vloeibare waterstof. Het doel is om een zero-emissie scheepvaartcorridor, dus compleet met de bijbehorende bunkerinfrastructuur, op te zetten voor autonoom varende vrachtschepen tussen Aberdeen (Schotland) en de Orkney- en Shetlandeilanden."

"We zijn van plan om meer partnerprojecten op te zetten met bedrijven, waaronder met Air Liquide, om de overgang naar emissievrije scheepvaart te versnellen. Air Liquide staat alleszins in de frontlinie als het gaat om het introduceren van nieuwe technologie en de uitrol van koolstofarme waterstof voor de scheepvaart. En dus kan het bedrijf een actieve rol spelen bij het ontwikkelen van nieuwe zero-emissie ecosystemen voor de scheepvaart."