Port of Antwerp-Bruges zet maximaal in op energietransitie

“Air Liquide speelt een grote rol bij de ontwikkelingen rond low carbon waterstof”

Maxime Peeters is Programma Manager Waterstof voor de havens van Antwerpen en Zeebrugge (inmiddels gefusioneerd tot Port of Antwerp-Bruges). Zijn rol bestaat eruit om de waterstofketen in de havens te faciliteren en te ontplooien.

En gezien de ambitie van de Belgische overheid zal dat hard nodig zijn, ook. In een rapport omtrent de federale waterstofstrategie heet het dat België ‘aanzienlijke hoeveelheden hernieuwbare H₂-moleculen en H₂-derivaten zal invoeren (20 TWh in 2030 en tussen 200 en 350 TWh in 2050) om te voorzien in de binnenlandse vraag én de doorvoeractiviteiten naar de buurlanden’. Het leeuwendeel van die invoerstroom zal via de havens van Zeebrugge en Antwerpen verlopen.

Daarnaast wordt er in de havengebieden ook lokaal steeds meer waterstof geproduceerd, waarbij het aandeel low carbon waterstof verder toeneemt. En uiteraard zijn de havens ook grote afnemers van waterstof. Zo bevindt de grootste geïntegreerde chemiecluster van Europa zich in de Port of Antwerp-Bruges.

Op één na de grootste
In het voorjaar van 2022 fusioneerden de havens van Antwerpen en Zeebrugge tot Port of Antwerp-Bruges. De haven is de tweede grootste in de EU en heeft een ‘throughput’ van maar liefst 287 miljoen ton goederen per jaar. Qua export is het de grootste haven in Europa. Een ander belangrijk cijfer is het beschikbare tankopslagvolume (vloeibaar en gasvormig) van 9 miljoen m³. Ter indicatie: dat is voldoende om een 3000-tal olympische zwembaden mee te vullen. Die tanks worden vandaag al gebruikt, maar ze kunnen in de toekomst ook worden ingezet in functie van de energietransitie, al dan niet na bijkomende aanpassingen.

Eén van de drivers voor de fusie van de havens is de energietransitie. “Omdat we samen sterker zijn als gefusioneerd platform”, verduidelijkt Maxime Peeters. “Ons logistiek- en productieknooppunt heeft een grote impact op de energietransitie vanwege de schaalgrootte en dankzij de synergetische aanpak die hier mogelijk is. Dat laatste hebben we te danken aan de grote hoeveelheid energie-intensieve industriële activiteiten die zich hier in een relatief compact gebied ontplooien. Door dit alles kunnen we een belangrijke rol spelen op vlak van de energietransitie, voor onszelf en voor anderen.”

Duurzaamheid en welvaart hand in hand
“Wij moeten klimaatneutraal worden, daar bestaat geen enkele twijfel over.  Als we in de toekomst nog relevant willen zijn, moeten we zorgen dat we klimaatneutrale energievoorzieningen en grondstoffen ter beschikking stellen die qua kosten competitief zijn en waarvan de leveringszekerheid gegarandeerd is. Alleen op die manier kan de industrie hier blijven opereren. Enerzijds moeten we klimaatneutraal worden omwille van de leefbaarheid van onze planeet en anderzijds om onze welvaart te verzekeren. Die twee gaan hier echt hand in hand.”

“Port of Antwerp-Bruges wil klimaatneutraal zijn tegen 2050 en waterstof gaat daar in belangrijke mate toe bijdragen. Waterstof is nodig voor de lokale industrie, bijvoorbeeld als grondstof voor de chemie of voor de productie van stoom. Maar daarnaast is elektrificatie – op basis van hernieuwbare energie – eveneens noodzakelijk. We hebben niet de luxe om te kunnen kiezen tussen waterstof en elektriciteit: we hebben beide nodig.”

“We produceren al flink wat waterstof in Port of Antwerp-Bruges – met Air Liquide als grote speler –, maar gezien de sterk stijgende energievraag gaan we ook waterstof uit het buitenland moeten importeren. Er is te weinig wind, te weinig zon en te weinig ruimte om hier alle hernieuwbare waterstof te kunnen produceren.”

Zonnepanelenparken in XXL-formaat
Vandaag zijn er al meerdere windmolen- en zonnepanelenparken in opbouw waarbij de opgewekte hernieuwbare stroom  meteen wordt omgezet naar waterstof. Wat de zonnepanelen betreft gaat het om grootschalige parken die in gebieden worden aangelegd waar veel zon is – Afrika, het Midden-Oosten, Zuid-Europa en Noord- en Zuid-Amerika – en waarbij een waterstoffabriek (op basis van elektrolyse) geïntegreerd wordt in het project.

Het energieverlies dat ontstaat doordat elektriciteit wordt omgezet in waterstof en de meerkost als gevolg van het transport per schip naar het land van bestemming worden ruimschoots gecompenseerd door de veel hogere opbrengst van de zon en wind. Op die manier ontstaat een bijzonder gunstige situatie: de Benelux (en bij uitbreiding Europa) krijgt volop hernieuwbare waterstof aangeleverd tegen een schappelijke prijs en kan voor zijn energiebevoorrading kiezen uit meerdere partijen.

Waterstof(derivaten) vervoeren per schip
Waterstof kan gebonden worden aan andere elementen om zo ammoniak, methanol, synthetische methaan en zogenaamde Liquid Organic Hydrogen Carriers (vloeibare organische waterstofdragers) te vormen. Ammoniak en methanol kunnen naderhand opnieuw worden gekraakt tot waterstof, of kunnen rechtstreeks worden gebruikt als brandstof of als chemische bouwsteen.

“Ammoniak en methanol worden vandaag al op grote schaal getransporteerd door schepen en er is ook al infrastructuur in de haven om die dragers te importeren en op te slaan. Maar er liggen concrete plannen op tafel om die capaciteit binnenkort drastisch te vergroten.”

“Ammoniak en methanol zullen trouwens ook worden ingezet als groene brandstof voor zeeschepen. Tegen 2024/2025 kunnen we dat soort schepen verwachten.”

Waterstof op grote schaal   
“Tegen 2030 zal er een grootschalige waterstof roadmap uitgerold worden in de Port of Antwerp-Bruges. Die roadmap omvat het ruimere gebruik van de waterstofmolecule, maar ook de invoer van grote hoeveelheden ammoniak, methanol, synthetisch methaan en vloeibare organische waterstofdragers, die eventueel opnieuw tot waterstofmoleculen kunnen worden gekraakt. Dit alles ter aanvulling op en in synergie met de waterstof die Air Liquide vandaag en in de toekomst gaat produceren in het havengebied.”

“Een gedeelte van de waterstof(dragers) zal ter plaatse worden gebruikt door de verschillende industrieën in het havengebied. De rest zal via pijpleidingen, spoor of over de binnenwateren worden getransporteerd naar onze buurlanden.”

Sleepboten en havenwerktuigen
“De haven gaat zelf ook waterstof gebruiken om z’n assets te verduurzamen. Zo wordt er nog dit jaar een sleepboot in gebruik genomen – de Hydrotug – die op een dual fuel brandstofmengsel (80% waterstof en 20% diesel) vaart. Een tweede sleepboot wordt omgebouwd om te kunnen varen op methanol en diesel.”

“Maar ook havenwerktuigen zoals straddle carriers (containerlift) kunnen met waterstof aangedreven worden. Twee jaar geleden hadden we hier al een succesvolle test met een terminal tractor en een heftruck (‘Hydrolog’) op waterstof, waarbij Air Liquide een partner was”

De rol van Air Liquide
“Air Liquide is de grootste waterstofproducent in het havengebied. Er zit daar veel operationele expertise en het is duidelijk dat ze ook bij ontwikkelingen rond low carbon waterstof een grote rol spelen. Zo hebben ze onlangs ook bekend gemaakt dat ze een nieuwe fabriek gaan bouwen in de haven om ammoniak om te vormen – ‘kraken’ – naar waterstof. Die fabriek zou al tegen 2024 operationeel zijn, een echte pionier dus. Sowieso komen we Air Liquide voortdurend tegen in het kader van waterstof, ook al omdat we partners zijn in HyTrucks en Antwerp@C.”

Het HyTrucks project wil – in de driehoek tussen de havens van Rotterdam, Antwerpen en Duisburg – 1.000 waterstofvrachtwagens in gebruik nemen tegen 2025, alsook 25 waterstoftankstations. Antwerp@C is een grootschalig Carbon Capture & Storage-project van zeven toonaangevende chemie- en energiebedrijven, die CO₂ zullen afvangen en transporteren naar een locatie waar deze veilig en permanent kan worden opgeslagen. Doel is om de CO₂-uitstoot in de Port of Antwerp-Bruges tegen 2030 te halveren.

“Wat werken met Air Liquide interessant maakt is dat ze verschillende rollen op zich nemen en daar veel expertise in hebben: niet alleen als producent, leverancier en transporteur van waterstof, maar ook als accelerator van nieuwe technologieën zoals ammonia cracking.”